രാജ്യത്തിന്റെ സമ്പദ് വ്യവസ്ഥയെയും പുരോഗതിയെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളായിട്ടാണ് ലോകത്ത് നോട്ടുകളുടെ ഉദയം. പേപ്പര്‍ മണി വന്നതോടെ ഇടപാടുകള്‍ കൂടുതല്‍ എളുപ്പമായത്. ഇന്ത്യയിലെ കറന്‍സി നോട്ടിന്റെ കൗതുകകരമായ കഥ ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ ആരംഭം വരെ നീണ്ടുകിടക്കുന്ന സമ്പന്നമായ ചരിത്രം വഹിക്കുന്ന ഒരു ലളിതമായ കടലാസാണ്.
ഇന്ത്യയില്‍ ആദ്യമായി ഉണ്ടായ ഒരു രൂപ നോട്ടിന്റെ അവതരണം പഴയ പാരമ്പര്യങ്ങളെ പുതിയ ആശയങ്ങളുമായി കൂട്ടിയിണക്കുന്നതായിരുന്നു. പ്രശസ്തമായ ലാന്‍ഡ്മാര്‍ക്കുകളുടെയും മനോഹരമായ സസ്യങ്ങളുടെയും മൃഗങ്ങളുടെയും ചിത്രങ്ങള്‍ ഉള്‍പ്പെടുത്തിയുള്ള നോട്ടുകള്‍ ഇന്ത്യയുടെ ഭൂതകാലത്തിന്റെയും വര്‍ത്തമാന കാലത്തിന്റെയും കഥകള്‍ പറയുന്നു.
‘രൂപിയേ’ എന്ന വാക്ക് സംസ്‌കൃത പദമായ ‘രൂപ’യില്‍ നിന്നാണ് വന്നതെന്നാണ കണക്കാക്കുന്നത്. ചാണക്യന്‍ എഴുതിയ അര്‍ത്ഥശാസ്ത്രത്തില്‍, വെള്ളി നാണയങ്ങളെ ‘രൂപ്യരൂപ’ എന്നാണ് പരാമര്‍ശിക്കുന്നത്. എഡി 1540-1545 കാലഘട്ടത്ത് ജീവിച്ചിരുന്ന ഷേര്‍ഷാ സൂരി ‘രൂപിയ’ എന്ന പേരില്‍ ഒരു വെള്ളി നാണയം പുറത്തിറക്കി, അത് ഇന്നും തുടരുന്നു.
ഒരു രൂപ നോട്ടിന്റെ ഉത്ഭവം: സാമ്പത്തിക ചരിത്രത്തിലേക്കുള്ള ഒരു നോട്ടം
ഇന്ത്യയുടെ സാമ്പത്തിക പരിണാമത്തിലെ സുപ്രധാന നാഴികക്കല്ലായ ഒറ്റരൂപ നോട്ടിന്റെ കഥ ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിന്റെ തുടക്കത്തിലാണ്. ഇന്ത്യന്‍ പേപ്പര്‍ മണി ആക്ടിലൂടെ ഗവണ്‍മെന്റ് ഗ്യാരന്റി നല്‍കിയ ആദ്യത്തെ നോട്ട് അവതരിപ്പിച്ചത് 1861 ലാണ്. എന്നിരുന്നാലും, ഏറ്റവും രസകരവും പ്രധാനപ്പെട്ടതുമായ നോട്ട് 1917 നവംബര്‍ 30-ന് ജോര്‍ജ്ജ് അഞ്ചാമന്റെ കാലത്ത് ഒരു പ്രോമിസറി നോട്ടായി പുറത്തിറക്കി.
ജോര്‍ജ്ജ് അഞ്ചാമന്‍ രാജാവ് പുറത്തിറക്കിയ ആദ്യത്തെ ഒരു രൂപ നോട്ട് അതിന്റെ ലളിതമായ രൂപകല്പനയും നിറവും കൊണ്ട് ശ്രദ്ധേയമായിരുന്നു. നോട്ടില്‍ ഇന്‍ഡിപെന്‍ഡന്റ് കറന്‍സി ഡിപ്പാര്‍ട്ട്മെന്റിന്റെ ചുമതലയുള്ള കറന്‍സി കണ്‍ട്രോളര്‍ എം.എം.എസ്. ഗുബ്ബയ് ആണ് ഒപ്പുവെച്ചത്. 25 നോട്ടുകളുള്ള ബുക്ക്ലെറ്റിലാണ് പുറത്തിറക്കിയത്. നോട്ടിന്റെ മുന്‍വശത്ത് മധ്യഭാഗത്ത് ‘ഗവണ്‍മെന്റ് ഓഫ് ഇന്ത്യ’ എന്ന് രേഖപ്പെടുത്തിയിരുന്നു. മുകളില്‍ ഇടത് മൂലയില്‍ ജോര്‍ജ്ജ് അഞ്ചാമന്‍ രാജാവിന്റെ ഛായാചിത്രമുള്ളവെള്ളിനാണയത്തില്‍ രണ്ടു ടോണുകളില്‍ റെഡ് റോസറ്റേ ഡിസൈനും അതിന് നടുവില്‍ ‘ഒരു രൂപ’ എന്ന വെള്ളി നിറത്തിലുള്ള എഴുത്തും. മുകളിലെ വലത് കോണിലും താഴെ ഇടതുകോണിലും ഒരുരൂപ എന്ന എഴുത്തും ഗവണ്‍മെന്റ് ഓഫ് ഇന്ത്യയ്ക്ക് വേണ്ടിയുള്ള ഒപ്പും.
പാരമ്പര്യവും പുരോഗതിയും പ്രതിഫലിപ്പിച്ചുള്ള മാറ്റങ്ങള്‍
കാലക്രമേണ, ഇന്ത്യന്‍ 1 രൂപ നോട്ടിന്റെ രൂപകല്‍പ്പന ശ്രദ്ധേയമായ പരിവര്‍ത്തനത്തിന് വിധേയമായി. സാംസ്‌കാരിക പൈതൃകം പ്രതിധ്വനിക്കുന്ന സങ്കീര്‍ണ്ണമായ പാറ്റേണുകള്‍ മുതല്‍ കള്ളപ്പണത്തിനെതിരെ പോരാടുന്ന ആധുനിക സുരക്ഷാ സവിശേഷതകള്‍ വരെ നോട്ടിന്റെ ഡിസൈനില്‍ എത്തി. ദേശീയ ലാന്‍ഡ്മാര്‍ക്കുകള്‍ മുതല്‍ തദ്ദേശീയ സസ്യജന്തുജാലങ്ങളുടെ രൂപങ്ങള്‍ വരെയുണ്ടായി.
ഡിജിറ്റല്‍ ഇടപാടുകളുടെ കാലഘട്ടത്തില്‍, ഒരു രൂപ നോട്ടിന്റെ ഭാവി അനിശ്ചിതത്വത്തിലായേക്കാം. എന്നിരുന്നാലും, അതിന്റെ ശാശ്വതമായ സാന്നിധ്യം സാങ്കേതിക മുന്നേറ്റങ്ങള്‍ക്കിടയിലുള്ള പ്രതിരോധത്തെയും തുടര്‍ച്ചയെയും പ്രതീകപ്പെടുത്തുന്നു. അതിവേഗം മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന ലോകത്ത് ഒരു സാംസ്‌കാരിക അവശിഷ്ടമെന്ന നിലയില്‍ അതിന്റെ അന്തര്‍ലീനമായ മൂല്യം കേടുകൂടാതെ പാരമ്പര്യത്തിന്റെ കാലാതീതമായ ഓര്‍മ്മപ്പെടുത്തലായുള്ള അതിന്റെ പ്രവര്‍ത്തനം തുടരുകയാണ്.
