പുനരുപയോഗ ഊര്‍ജ സ്രോതസ്സുകളും പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദ കൃഷിരീതികളും ദൈനംദിന ഗ്രാമജീവിതത്തിലേക്ക് അവതരിപ്പിച്ച് ഇന്ത്യയിലെ ആദ്യത്തെ ജൈവഗ്രാമമായി മാറിയിരിക്കുകയാണ് 64 കുടുംബങ്ങളുള്ള ത്രിപുരയിലെ ദസ്പുര. സൗരോര്‍ജ്ജത്തില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഉപകരണങ്ങള്‍, ബയോഗ്യാസ് സംവിധാനങ്ങള്‍, ജൈവ വളങ്ങള്‍ ത്രിപുരയിലെ ബയോടെക്നോളജി ഡയറക്ടറേറ്റ് വികസിപ്പിച്ച സംരംഭമായ ‘ബയോ വില്ലേജ് 2.0’ എന്ന ആശയമാണ് ദിസ്പുരയ്ക്ക് നേട്ടമായത്.
ജൈവകൃഷി പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുക എന്ന പ്രാഥമിക ലക്ഷ്യത്തോടെ 2018ലാണ് ബയോ വില്ലേജ് 2.0 ആദ്യമായി അവതരിപ്പിച്ചത്. മെച്ചപ്പെട്ട കന്നുകാലി ഇനങ്ങള്‍, സൗരോര്‍ജ്ജത്തില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന ഉപകരണങ്ങള്‍, ഊര്‍ജ്ജ സംരക്ഷണ ഉപകരണങ്ങള്‍, ബയോഗ്യാസ് പ്ലാന്റുകള്‍ എന്നിവയുടെ ഉപയോഗം ഇതില്‍ ഉള്‍പ്പെടുന്നു. കൃഷിയെയും മത്സ്യബന്ധനത്തെയും ആശ്രയിക്കുന്ന 75% ദസ്പാര ഗ്രാമവാസികള്‍ ഹരിത സാങ്കേതികവിദ്യകളും പ്രവര്‍ത്തനങ്ങളും അംഗീകരിക്കുകയും നടപ്പിലാക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.
കുടുംബങ്ങള്‍ക്ക് താങ്ങാനാവുന്നതും പുനരുപയോഗിക്കാവുന്നതുമായ ഊര്‍ജം ലഭ്യമാണെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തുന്നതിനായി ഗ്രാമത്തിലുടനീളം സോളാര്‍ പാനലുകളും ബയോഗ്യാസ് സംവിധാനങ്ങളും സ്ഥാപിച്ചിട്ടുണ്ട്. സൗരോര്‍ജ്ജത്തില്‍ പ്രവര്‍ത്തിക്കുന്ന പമ്പുകള്‍ വയലുകള്‍ നനയ്ക്കാന്‍ സഹായിക്കുന്നു, അതേസമയം ഊര്‍ജ്ജ-കാര്യക്ഷമമായ ഉപകരണങ്ങള്‍ വൈദ്യുതി ഉപഭോഗം കുറയ്ക്കുന്നു. ഈ സംവിധാനങ്ങള്‍ ദസ്പരയിലെ നിവാസികള്‍ക്ക് സാമ്പത്തിക ഉത്തേജനവും നല്‍കി. സുസ്ഥിരമായ കൃഷിരീതികള്‍ സ്വീകരിക്കുന്നത് ഉത്പാദനക്ഷമത വര്‍ദ്ധിപ്പിക്കുന്നതിനും കുടുംബങ്ങള്‍ക്ക് ഉയര്‍ന്ന വരുമാനത്തിനും കാരണമായി. ദസ്പരയിലെ ഓരോ കുടുംബവും ഇപ്പോള്‍ പ്രതിമാസം ശരാശരി 5,000 മുതല്‍ 15,000 രൂപ വരെ അധിക വരുമാനം നേടുന്നു.
കൂണ്‍ കൃഷി, തേനീച്ച വളര്‍ത്തല്‍, ജൈവ കമ്പോസ്റ്റിംഗ് തുടങ്ങിയ പുതിയ കഴിവുകള്‍ പരിചയപ്പെടുത്തി പ്രാദേശിക കര്‍ഷകരെയും കരകൗശല തൊഴിലാളികളെയും ശാക്തീകരിച്ചു. ഈ പുതിയ രീതികളിലൂടെ, അവര്‍ക്ക് അവരുടെ വരുമാനം വൈവിധ്യവത്കരിക്കാനും പരമ്പരാഗത കൃഷിരീതികളോടുള്ള ആശ്രിതത്വം കുറയ്ക്കാനും കഴിയും. സുസ്ഥിര ഹരിത ഊര്‍ജ രീതികള്‍ പ്രദര്‍ശിപ്പിച്ച് സോളാര്‍ പാനലുകള്‍ ഉപയോഗിച്ച് ജലസേചന സംവിധാനം പ്രവര്‍ത്തിപ്പിക്കുന്നു. കൃഷിയിലും മത്സ്യബന്ധനത്തിലും കൂടുതലായി ആശ്രയിക്കുന്ന ദസ്പാരയിലെ ഗ്രാമവാസികള്‍ ഹരിത സാങ്കേതികവിദ്യകളും സുസ്ഥിരമായ രീതികളും സ്വീകരിച്ചു.
ദസ്പരയിലെ ബയോ വില്ലേജ് 2.0 സംരംഭത്തിന്റെ സ്വാധീനം അന്താരാഷ്ട്ര സംഘടനകളുടെ ശ്രദ്ധ പിടിച്ചുപറ്റി. ലണ്ടന്‍ ആസ്ഥാനമായുള്ള എന്‍ജിഒയായ ക്ലൈമറ്റ് ഗ്രൂപ്പ്, ദസ്പരയുടെ പരിസ്ഥിതി സൗഹൃദ സാങ്കേതിക വിദ്യകളെ ലോകത്തിലെ ഏറ്റവും മികച്ച പത്ത് സമ്പ്രദായങ്ങളിലൊന്നായി അംഗീകരിച്ചു. ഈ അംഗീകാരം സുസ്ഥിര വികസനം, കാലാവസ്ഥാ വ്യതിയാന ലഘൂകരണം, ഗ്രാമീണ ദാരിദ്ര്യ നിര്‍മാര്‍ജനം എന്നിവയുടെ മാതൃകയായി ആഗോള ഭൂപടത്തില്‍ ദസ്പരയെ പ്രതിഷ്ഠിച്ചു.
ദസ്പരയുടെ വിജയം ത്രിപുരയിലുടനീളം സമാനമായ ജൈവഗ്രാമങ്ങള്‍ സ്ഥാപിക്കുന്നതിലേക്കും നയിച്ചു, ഭാവിയില്‍ അത്തരം 100 ഗ്രാമങ്ങള്‍ സ്ഥാപിക്കാന്‍ സംസ്ഥാന സര്‍ക്കാര്‍ പദ്ധതിയിടുന്നു. നിലവില്‍ 10 ജൈവഗ്രാമങ്ങള്‍ സജ്ജീകരിച്ചിട്ടുണ്ട്.
